در میان آیات مرتبط با حجاب(1) هیچ یک صریحاً به رنگ پوشش، اشاره ای نکرده اند. لذا استناد به آیات برای تأیید مشکی بودن پوشش، کاری بعید است.

اما در عبارات به کار رفته در آیات، نکته ای وجود دارد که نیازمند بررسی بیشتر است؛ و آن مفهوم نهفته شده در واژه «جلباب» است.

جلباب از ریشه «جُلب» است. در لسان العرب به دنبال شعری که آمده، عبارت «جلب اللیل» در شعر، سیاهی شب معنا شده است.(ابن منظور، 1414ق. ج1، ص270) از این رو عده ای معتقدند که سیاهی، مفهومی نهفته در معنای جلباب است. در صورتی که اگر دقت شود متوجه خواهیم شد که در عبارت جلب اللیل در لسان العرب، جلب به تنهایی، سیاهی و تیرگی معنا نشده؛‌ بلکه به تناسب همراهی با لیل،‌ سیاهی معنا شده است. لذا استفاده معنای سیاهی از واژه جلب، به تنهایی و بدون هیچ پسوند و پیشوندی، بعید به نظر می رسد.

روایات
روایات بسیاری در زمینه حجاب وارد شده است، روایاتی که تأییدات و تأکیدات مکرری در این زمینه دارد؛ اما در هیچ یک از این روایات، رنگ حجابِ مطرح شده، بیان نشده است. با این وجود برخی، براساس روایاتی که در کراهت پوشیدن لباس مشکی وارد شده است(2)، پوشیدن چادر مشکی را هم مکروه دانسته اند.
مشهورترین روایت در این باب، روایتی است که به نقلی از پیامبر(ص) و به نقل دیگری از امام صادق(ع) بیان شده: ‌«یَکْرَهُ السَّوَادَ إِلَّا فِی ثَلَاثٍ الْخُفِّ وَ الْعِمَامَةِ وَ الْکِسَاءِ.» سیاه پوشیدن جز در سه مورد مکروه است؛ کفش و عمامه و کساء.(حرعاملى، 1409ق. ج4، ص383)

در این روایت، سه چیز از شمولِ کراهتِ رنگِ مشکی خارج شده اند؛ کفش، عمامه و کساء، اما اینکه آیا می توان از آن، کراهتِ چادر مشکی را هم برداشت کرد یا نه، نیازمند توجه به چند نکته است:

1? اولین نکته که برای دو طرف بحث یکسان است، ضعف سند این روایت است. زیرا علاوه بر مشخص نبودن ناقل معصوم آن، سلسله روایان آن نیز به طور کامل بیان نشده است؛ و حدیث «مرفوعه»(3) است.
2? فقها از این روایت، در بیان مکروهاتِ لباس نمازگزار استفاده کرده اند؛(ابن ادریس حلّى، 1410ق. ج1، ص268- حکیم، 1416ق. ج5، ص411) و این به معنای مختص بودن روایت از منظر فقها، به این مسئله خاص است و نه عمومیتِ حکم آن.
3? «کساء» در لغت به معنای لباس است؛(فراهیدی، 1410ق. ج5، ص391- ابن منظور، 1414ق. ج15، ص223) و در اصطلاح، لباسی از جنس پشم است که به آن عباء می گویند.(بحرانی، 1405ق. ج7،‌ ص116- نجفی، بی تا. ج8، ص234) در اصطلاح امروزی می توان آن را بر هر روپوش بلندی که سراسر بدن را می پوشاند، اطلاق کرد.
4? باید در نظر داشت که پوشش میان زن و مرد متفاوت است و نمی توان با هر دو معامله ای یکسان داشت. در این روایت نیز آنچه قوی به نظر می رسد، اختصاص آن به مردان است(نجفی،‌ بی تا. ج8، ص235)؛ چرا که خف، نوعی چکمه است که غالباً مردان می پوشیدند و عمامه نیز اختصاص به مردان دارد(4) و کساء نیز همانطور که گذشت همان عباء است و از اختصاصات مردان.
5?
لذا باید گفت که از روایات، حکمی مبنی بر پوشیدن حجاب مشکی را نه می توان اثبات کرد و نه رد کرد؛ یعنی روایات نه می گویند که باید چادر یا حجاب مشکی داشت و نه می گویند که نباید چنین حجابی داشت، و در این باره سکوت کرده اند.

تاریخ
در سابقه تاریخی اسلامی، از میان شواهد و کلمات مطرح شده، صریح و اشاره وار می توان حجاب داشتن پیشینیانِ مسلمان و حتی غیرمسلمان را به اثبات رساند. اما اینکه حجابِ زنانِ مسلمانِ گذشته چه رنگی داشته است،‌ مطلب دیگری است که ما به دنبال آنیم.

در سیره معصومین، تنها نکته ای که به چشم می خورد، عباراتی است که در تفاسیر شیعه و سنی، بعد از نزول آیه 59 سوره احزاب بیان شده است. «از ام سلمه روایت شده است که گفت: وقتى آیه “یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ” نازل شد، زنان انصار در حالی که پوشش مشکی داشتند از خانه ‌هایشان خارج شدند، گویى بالای سر آنها کلاغ سیاهی نشسته است».(سیوطی، 1404ق. ج5، ص221- طباطبایی، 1417ق. ج16، ص344) در این عبارت، وجه تشبیه حجاب زنان به کلاغ، به خاطر سیاهی پوشش ایشان بود.(شوکانی، 1414ق. ج4،‌ ص352) از قول عایشه نیز نقل شده که زنان با این هیبت، پشت سر پیامبر(ص) به نماز می ایستادند.(شوکانی، 1414ق. ج4،‌ ص352)
از آنجایی که ما به دنبال مبانی دینی حجابِ مشکی زنان مسلمانیم، لزومی برای بررسی تاریخ کشور و سیر تحول و تغییر و تکامل حجاب تا چادرِ سیاه رنگ امروزی، وجود ندارد.

نتیجه
همانطور که گذشت، آیات و روایات، دلالتی بر چگونگی رنگ حجاب بانوان ندارند. آنچه یافتیم تنها سیره ای بود که سکوت رسول خدا(ص) در برابر آن نوع و رنگ پوشش را، می توان تقریر(5) ایشان دانست؛ تقریری که وجوبی را اثبات نمی کند و فقط بر عدم حرمت و کراهتِ حجاب مشکی ای که بانوان برای خود برگزیده بودند، دلالت دارد.
شاید براساس همین دلیل است که مراجع، متفقاً، پوشیدن چادر مشکی برای بانوان را مکروه نمی دانند(حضرات آیات خامنه ای، مکارم شیرازی، سبحانی) و برخی نیز آن را داخل در حکم عبا و مستثنی از کراهت دانسته اند.(حضرات آیات تبریزی، بهجت) از میان فقهای پیشین، صاحب جواهر در این باره گفته است:«طبق تصریح کتاب ‌های متعددی از اصحاب امامیه، کراهت پوشش سیاه مختص مردان است؛ زیرا شارع مقدس پوشش غلیظ‌ تر و بیشتری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ سیاه در مقایسه با رنگ ‌های دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ‌ تر و بیشتر را تأمین می ‌کند.»(نجفی، بی تا. ج8،‌ ص235)

با تمام مباحثی که مطرح شد،‌ می توان گفت اگر هیچ یک از این مستندات نیز مؤید و مورد قبول نباشد، آنچه امروزه در مورد نوع عالی حجاب بانوان در جریان است، عرف عقلاست؛ عرفی که از نظر عقلی، منطقی، روانشناسی مورد تأیید عقلا قرارگرفته و هیچ ضرری نیز متوجه اجرای آن نخواهد بود. هرچند ممکن است با عادی شدن رنگ ها و طرح های دیگر، در حدی که دیگر تبرج و خودنمایی محسوب نشود،‌ عرف جامعه نیز تغییر یافته و رنگ حجاب به رنگ دیگری درآید.

منبع : زنان پرس