بزرگ‌ترین بازارهای مصرف لوازم آرایشی در دنیا، متعلق به کشورهای اسلامی است، به‌طوری که به گفته نهادهای اقتصادی معتبر، صنعت لوازم آرایشی در منطقه خاورمیانه، سهمی بیش از 7/2 میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است که از این میزان، حدود 2/1 میلیارد دلار آن به زنان ایرانی اختصاص دارد.

استفاده بیش از حد، از لوازم آرایشی در ایران، می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. برخی کارشناسان اجتماعی، استفاده زنان ایرانی از حجاب مشکی را دلیل گرایش بیش از حد آنها به لوازم آرایشی می‌دانند و معتقدند زنان برای جبران پوشیدگی خود، تمام زیبایی خود را می‌خواهند در آرایش صورت به رخ دیگران بکشند. برخی دیگر اما تقلید از مدل‌های غربی و برخی برنامه‌های ماهواره‌ای را در این خصوص موثر می‌دانند، به طوری که به اعتقاد دکتر یحیی دولتی، رئیس مرکز آموزش و پـژوهـش‌های بیماری‌های پوست و جذام دانشگاه تهران؛ «یکی از دلایل مصرف بیش از اندازه لوازم آرایشی، تبلیغات گسترده در ماهواره است.»

دکتر ایمانی، عضو هیات علمی دانشگاه هم معتقد است: «اینکه نمی‌‌دانیم چگونه از فرهنگ درست آرایش استفاده کنیم، از دلایل مصرف بی‌‌رویه لوازم آرایشی در کشور است. ضمن اینکه در سال‌های اخیر رسانه‌های فراملی، مثل ماهواره، به نوعی «مد» را در خانواده‌ها افزایش داده‌اند.»

با وجود اینکه لوازم آرایشی هزینه‌های بالایی را طلب می‌کند، اما «رضا بوشتکوهی»، صاحب یکی از مغازه‌های بزرگ فروش مواد آرایشی در کوچه مروی تهران، در این خصوص می‌گوید: «در این مغازه محصولاتی با کیفیت‌ها و قیمت‌های مختلف عرضه می‌شود، تا بدین صورت بتوانیم همه مشتریان خود را راضی کنیم.»

قشر مرفه جامعه، اقبال بیشتری به لوازم آرایشی نشان می‌دهند، زیرا حضور این قشر در عرصه‌های اجتماعی، بیشتر از زنان کمتر برخوردار است، اما این به این معنی نیست که زنان فقیر به سراغ لوازم آرایشی نمی‌روند. سرپرست کمیته امداد امام خمینی(ره)، با اشاره به نتایج پژوهش انجام‌شده در کمیته امداد امام خمینی (ره) اعلام کرد: «نتایج پژوهش انجام‌شده در کمیته امداد نشان می‌دهد، بیشترین دارایی دختران مددجو، علی‌رغم فقر اقتصادی آنها، لوازم آرایش است.»

حسین انواری، البته این موضوع را ناشی از فقر اقتصادی می‌داند که مانع از شکل‌گیری اخلاق سالم و فرهنگ مناسب در این دختران شده است.

آرایش برای کسب شخصیت

دخترانی در این کشور پول می‌دهند، لوازم آرایشی می‌خرند، آرایش می‌کنند تا اعتماد به نفس پایین خود را در پس چهره متفاوت خود، پنهان کنند. امان‌الله قرایی‌مقدم، استاد دانشگاه و پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی با اشاره به اینکه در ایران نحوه آرایش به عنوان معیاری برای شخصیت افراد تلقی می‌شود، می‌گوید: «براساس نحوه و نوع آرایش جوانان، شخصیت درونی و بیرونی، طبقه اجتماعی و همچنین طرز تفکر و نگرش و بینش آنان مشخص می‌شود.»

بررسی انجام‌شده توسط موسسه تحقیقات اقتصادی خصوصی(TMBA) نیز نشان می‌دهد نزدیک به 14 میلیون زن ایرانی شهرنشین که بین 15 تا 45 سال سن دارند هر ماه به طور متوسط هفت‌دلار صرف خرید لوازم آرایشی می‌کنند.

نسیم شبستری، روانشناس در رابطه با استفاده بیش از حد جوانان امروز از لوازم آرایش توضیح می‌دهد: «آرایش‌های تند، نشانه اعتماد به نفس پایین است. افراد خجالتی و کسانی که هنوز به خودباوری اجتماعی و شخصی نرسیده‌اند، از آرایشی استفاده می‌کنند که به تصور خودشان برایشان شخصیت می‌آورد.»

در خصوص علل گرایش جوانان به آرایش هنوز پاسخ مشخصی وجود ندارد. در 30 سال گذشته، هیچ پژوهش میدانی و موثری که به بررسی دقیق علت استفاده زیاد از لوازم آرایشی بپردازد، صورت نگرفته و بنابراین علت‌هایی که در این خصوص بیان می‌شود، مواردی است که به صورت موردی به اطلاع کارشناسان رسیده است. نبود پژوهش دقیق در این حوزه، اما آسیب بیشتری داشته است. آگاهی، اولین رکن برنامه‌ریزی برای مواجهه با یک مساله است و زمانی‌که علت یک موضوع مشخص نباشد، قطعا برنامه‌ریزی صحیحی نیز نمی‌توان برای آن انجام داد.

آرایش برای زیبایی یا زشتی؟

ماجرای استفاده از لوازم آرایشی، اما همواره به زیبایی ختم نمی‌شود. لوازم آرایش تقلبی، انواع و اقسام بیماری‌های پوستی شامل اگزما، حساسیت و گاه عفونت‌های پوستی را به همراه دارد، که به گفته پزشکان حتی می‌تواند مسمومیت‌های داخلی به همراه داشته باشد.

اگرچه تاکنون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که مسئول حفظ و تامین سلامت مردم است، یا نهادهایی مانند وزارت بازرگانی و گمرک که مسئولیت کنترل بازار و صادرات و واردات را برعهده دارند، به‌طور رسمی درباره میزان دقیق قاچاق گسترده لوازم آرایشی به کشور سخنی نگفته‌اند، اما رشد فزاینده اخبار دستگیری قاچاقچیان که عمدتا از سوی پلیس یا مسئولان منطقه‌ای اعلام می‌شود، به وضوح حکایت از آن دارد که قاچاق مواد آرایشی، به ویژه از نوع غیراستاندارد و تقلبی آن، در کشور شدت گرفته است.